Nefes darlığı birçok nedene bağlı gelişebilecek bir sağlık problemidir.
Nefes darlığı, hastaların solunum sistemi hastalıkları ile ilgili olarak hekimlerine söyledikleri öksürük, balgam çıkarma, göğüs ağrısı gibi yakınmalardan biridir. Nefes darlığı sadece solunum sisteminin bir yakınması olmayıp ayrıca kalp ile ilgili hastalıkların, kansızlık gibi kan hastalıklarının, kas güçsüzlüğü ile seyreden nörolojik hastalıklarda da sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.
Soluk alıp vermemiz yani solunum olayı beyin sapı tarafından düzenlenen istem dışı yaptığımız bir olaydır. Kişinin nefes alıp verdiğini fark etmesi, “nefes darlığı” veya “dispne” olarak ifade edilmektedir.
Hasta nefes darlığı yakınmasını hekimine söyledikten sonra mutlaka sorgulanması gereken sorular mevcuttur. Bunlar;
Nefes darlığı nasıl başladı?
Nefes darlığı ne zamandır var?
Nefes darlığına eşlik eden başka yakınma var mı?
Nefes darlığına hırıltı, öksürük, balgam çıkarma eşlik ediyor mu?
Nefes darlığının derecesini nasıl ifade edersiniz?
Nefes darlığı egzersizle tetikleniyor mu? İstirahatte oluyor mu?
Nefes darlığını tetikleyen faktörler var mı?
Nefes darlığının pozisyonla ilişkisi var mı? Otururken mi yatarken mi artıyor?
Nefes darlığı nedeni ile daha önceden başka bir hekime ya da hastaneye başvurdunuz mu ve bu yakınmanız ile ilgili hangi tetkikler yapıldı ve herhangi bir tedavi uygulandı mı?
Nefes darlığı yakınması ile ilgili olarak hasta iyi sorgulanır ise birçok hastalık için ipucu oluşturacak kadar önemli bir yakınmadır. Ayrıca hastanın nefes darlığı ile ilgili bilgilerin iyi değerlendirilmesi tanıyı koyabilmek için hangi laboratuvar testlerinin yapılacağı konusunda ipucu vermektedir.
ANİ GELİŞEN NEFES DARLIĞINA DİKKAT
Nefes darlığının açığa çıkma şekli ve ne kadar süredir devam ettiğini bilmek acil tedavi gerektirecek birçok hastalığın tanınmasına yardımcı olmaktadır. Örneğin, ani gelişen nefes darlığına eşlik eden hırıltılı solunum astım ve kalp yetersizliğinin belirtisi olabilir. Çok hızlı gelişen nefes darlığı ve göğüs ağrısı durumunda yabancı cismin soluk borusuna kaçabileceği ya da kişinin kalp krizi geçirebildiğini bizlere haber vermektedir. Yavaş ilerleyen nefes darlığı daha çok sulunum sistemi hastalıklarında gördüğümüz bir durumdur.
NEFES DARLIĞI EN ÇOK ASTIM VE BRONŞİT HASTALIKLARINDA ORTAYA ÇIKAR
Nefes darlığı en çok astım ve bronşit hastalıklarında gördüğümüz yakınmalardandır. Astım ataklarla seyreden bir hastalıktır, dolayısıyla nefes darlığı sürekli olmaz ve genellikle tetik çeken faktörlerle karşılaşma sonrası ortaya çıkar. Sigara, enfeksiyonlar, alerjenler, reflü, stres gibi tetikleyici faktörler sonrası nefes darlığı ortaya çıkar ve sabaha karşı artan öksürük ve hırıltılı solunumun eşlik etmesi nefes darlığı tanısının astım nedenli olduğunun habercileridir. Diğer önemli bir nefes darlığı nedeni de son yıllardaki önemli bir sağlık sorunu olan KOAH yani kronik tıkayıcı akciğer hastalığıdır. KOAH tüm dünyada önemli bir hastalık ve ölüm nedenidir. KOAH tanı ve tedavisi için yapılan harcamalar, kaybedilen iş gücü, erken ölüm, hastalık nedeni ile ailenin yaptığı harcamalar nedeni ile maliyeti çok yüksek olan bir hastalıktır. KOAH sigara içiminin tetiklediği orta yaşlarda başlayan ve giderek artarak ilerleyen bir hastalıktır. KOAH’ın temel semptomu nefes darlığı olup öksürük ve balgam çıkarmada eşlik etmektedir. Nefes darlığı bu hastalık da çok erken dönemde başlamakta fakat hastalar nefes darlığı nedeni olarak sigara içimi, yaşlılık ve az hareket etme gibi nedenleri öne sürdükleri için hastalık tanısı zor konulmaktadır. Uyku apne hastalığında da nefes darlığı önemli yakıma olup gece horlama ve gece uykuda nefes durması eşlik etmektedir.
İSTİRAHATTE OLAN NEFES DARLIĞI CİDDİYE ALINMALI
Kişinin egzersiz kapasitesi nefes darlığının derecesini yansıtmaktadır. İstirahatte olan nefes darlığı en ağır nefes darlığıdır. Hastanın nefes darlığı yakınmasını anlatırken konuşması, vücut pozisyonu da nefes darlığının derecesi hakkında bilgi verir. Cümlelerini tamamlayamayan ve kelimeler ile kesik kesik, yavaş yavaş konuşan ve muayene sırasında sırtüstü sedyeye yatamayan oturma ihtiyacı duyan birinde nefes darlığının ciddi olduğu düşünülmelidir.
Nefes darlığı solunum sistemi hastalıkları gibi birçok hastalıkta da görülmektedir. Özellikle kalp hastalıklarının önemli yakınmalarındandır, bu nedenle hastaya kalp hastalığı olup olmadığı mutlaka sorulmalıdır. Nefes darlığı kansızlık, tiroid bezi hastalıkları, kas hastalıkları gibi birçok hastalık için de haberci bir yakınmadır. Obezite yani şişmanlık da önemli nefes darlığı nedenlerindendir, hastalar özellikle günlük faaliyetlerini sürdürürken gelişen ve giderek artış gösteren nefes darlığı yakınması nedeni ile hekime başvurmaktadır.
NEFES DARLIĞI NEDENİ TESPİT EDİLMELİ
Nefes darlığı yakınması hastanın yaşam kalitesini bozduğu için hekime hızlıca başvurmasına neden olan yakınmalardandır. Öncelikle nefes darlığı acil ve önemli bir hastalıkla ile ilişkili olup olmadığı sorgulandıktan sonra muayene ve gerekli laboratuvar tetkikler yapılmalıdır. Hastayı dinleyip nefes darlığı yakınmasını kaydettikten ve gerekli tetkikleri isteyip sonuçları değerlendirdikten sonra bir hastalık tanısına ulaşamadığımız zamanlarda panik atak başta psikiyatrik hastalık varlığı da araştırılmalıdır. Hastadan nefes darlığı ile ilgili alınan öykü sırasında psikiyatrik hastalık belirtisi ya da psikiyatrik ilaç kullanımı olup olmadığını sorgulamak hastanın yakınması için erken dönemde uygun branşa sevk edilmesine olanak sağlayacaktır.
Hastaların nefes darlığı yakınması mutlaka incelenmeli ve nedeni ister solunum sistemi hastalıkları olsun ister diğer sistem hastalıkları olsun ortaya konulmalıdır.
