Kalp atımlarıyla damarlarda oluşan basınca tansiyon denir.
İki bileşeni vardır: Büyük (sistolik) tansiyon, ve küçük (diyastolik) tansiyon
Normal tansiyon; normalde küçük tansiyon 80 mm cıvanın (veya 8), büyük tansiyon (sistolik basınç) ise 120 mm cıvanın (veya 12) altındadır. Büyük tansiyonu 140 mm cıvanın, küçük tansiyonu ise 90 mm cıvanın üzerinde olmasına hipertansiyon(yüksek tansiyon) denir.
Tansiyon Ölçümü
Tansiyon aletleri cıvalı, ibreli veya elektronik olabilir. Elektronik olanlar ise koldan ölçüm yapanlar tercih edilmelidir. Tansiyon normal olarak gün içinde değişiklikler gösterebilir. İlk ölçümlerde her iki koldan da ölçüm yapılmalıdır. Tansiyon, normalde sağ kolda biraz daha yüksek olabilir (10 mm cıva kadar) ve sağ koldan ölçüm daha doğrudur.
Tansiyonun ölçümü oldukça basittir. Kendiniz de rahatlıkla ölçebilirsiniz. Üst koldan ölçüm yapan elektronik aletler, kendi başınıza ölçüm yapmak için oldukça uygundur. Bu cihazlarla ölçüm yaparken cihaz kalp hizasında olmalıdır. Elektronik cihazlar ölçümlerde nabız sayısını da verirler. Ritim düzensizliklerinde cihazın gösterdiği nabız normalden düşük olabilir.
Tansiyonunuzu ölçtürmeden önce en az 5 dakika dinleniniz ve kolunuzu sıkmayan giysiler giyiniz. Tansiyon normalde oturur durumda iken ölçülmelidir.
Pre-hipertansiyon ( Yüksek Tansiyon Öncesi Dönem ) Nedir ?
Sistolik ( büyük )kan basıncının 120-139 mmHg arası ve/veya Diyastolik ( küçük ) kan basıncının 80-89 mmHg arasında olması durumudur. Buna ön hipertansiyon da denilebilir. Zamanla bu hastalarda hipertansiyon gelişmekte riski fazladır.
Hipertansiyonun Belirtileri Nelerdir ?
Yüksek tansiyon hastalığının belirtileri, sabahları ense bölgesinde hissedilen ağrı, nefes darlığı, çarpıntı, baş dönmesi, sersemlik hissi, baş ağrısı, sık idrara çıkma olabilir. Daha da önemlisi; tansiyon yüksek, hatta çok yüksek olduğu halde bazı hastalarda hiç bir şikayet olmayabilir.
Hastalar yıllarca bu hastalığı fark etmeden yaşayabilir ve hastalığın yaptığı hasarlar(kalp yetersizliği, felç, böbrek yetersizliği vs) ile karşımıza gelebilirler. Bu yüzden, orta yaş grubundan itibaren hiç değilse yılda en az 1 defa tansiyon kontrolü yaptırmamızda fayda vardır.
Hipertansiyonun Zarar Verdiği Organlar Nelerdir ?
Yüksek kan basıncı kalp, beyin, böbrek, aort damarı, göz gibi hayati organları etkiler. Kalpte büyüme yapıp kalp yetersizliğine yol açabilir, kalp krizini tetikleyebilir. Böbrekleri yıpratarak diyalize kadar götürebilir. Beyin damarlarında tıkanmaya yol açarak felç oluşumuna neden olabilir ya da ani tansiyon yükselmesi ataklarında beyin kanamasına yol açarak hayati risk oluşturabilir. Göz damarlarında bozulmaya yol açarak görme sorunlarına yol açabilir. Aort damarlarında genişlemeye ve sonrasında aort yırtılmaya sebep olarak ölümcül bir tabloya neden olabilir.
Kan basıncı ne kadar yüksekse kalp krizi, kalp yetmezliği, felç, göz ve böbrek hastalıkları gelişme riski de o kadar yüksektir. Yüksek tansiyonun yol açtığı birçok sakatlık ve ölüm, erken tanı ve tedavi ile önlenebilir. Önemli olan hastalığın ciddiyetini kabul etmek ve yapılması gerekenleri yapmaktır.
Hipertansiyona Yol Açan Nedenler Nelerdir ?
Yüksek tansiyon vakalarının yüzde90 ile yüzde 95’ inde sebep bilinmez, kan ve idrar tahlilleri normal çıkar, bu tip hipertansiyona tıp dilinde esansiyel hipertansiyon veya primer ( birincil ) hipertansiyon denilir. Geri kalan yüzde 5 veya yüzde 10 ‘ luk hipertansiyon grubunda ise altta yatan başka bir hastalık veya hastalıklar vardır. Bu hastalıklar böbrek hastalığı ( böbrek dokusu hastalığı ya da böbrek atar damarında darlık ) ya da hormonal hastalıklar ( tiroit bezi bozukluğu , böbrek üstü bezi bozukluğu vs gibi ) ‘ dır. Bu hastalıklar dolaylı olarak hipertansiyona sebep olur. Bu tip hipertansiyona tıp dilinde sekonder ( ikincil ) hipertansiyon denilir.
Kan basıncımı kendim ölçebilir miyim ?
Evet ölçebilirsiniz. Ancak kan basıncının nasıl ölçüleceği konusunda yeterli bilgiyi bir doktor veya eğitim programından öğrenmeye çalışınız. Bilek ve koldan kan basıncı ölçen elektronik aletler de kullanılabilir; ancak bu aletlerin güvenilirliğini anlamak amacı ile civalı bir tansiyon aleti ile alınan değerlerle karşılaştırmasının yapılması uygun olur. Ayrıca bilekten ölçen cihazların, kabaca fikir vermekle birlikte, güvenilirlikleri sınırlıdır. En doğru sonuç veren aletler civalı ölçüm cihazlarıdır.
Kan basıncımı ölçerken nelere dikkat etmeliyim ?
Kan basıncı ölçülmeden önce en az 5 dakika dinlenmelisiniz. Son yarım saat içinde kahve, kola gibi kafeinli içecekler veya sigara içmemiş olmalısınız. Tansiyon aletiniz kolunuzun çevresini ve boyunu yeterli olarak sarmalıdır, dinleme cihazını (stetoskop) tansiyon aletinin manşonu altına sokmamalısınız.
Hipertansiyon tedavisinde kullanılan ilaçlar böbrek ve karaciğer bozukluğu yapar mı, cinsel fonksiyonları etkiler mi?
Her ilacın kendine özgü yan etkileri olabilir. Kullandığınız ilaçların yan etkileri konusunda doktorunuza danışınız, ancak genel olarak söylemek gerekirse, tedaviden elde edilecek yarar ilacın olası zararından çok daha fazladır. Bu nedenle hipertansiyon tedavisi için verilen ilaçlar düzenli olarak kullanılmalıdır
Yüksek Tansiyonun oluşmasındaki Risk Faktörleri Nelerdir?
• Kalıtım: Ailesinde yüksek tansiyon hastası bulunan kimselerde hipertansiyon gelişme riski artmıştır.
• Yaş: Yüksek tansiyon genellikle 35 ile 50 yaşları arasında ortaya çıkar.
• Şeker hastalığı: Şeker hastalarında yüksek tansiyonun ortaya çıkma riski, şeker hastası olmayanlara göre daha fazladır.
• Şişmanlık: Fazla kilolar yüksek tansiyona zemin hazırlar.
• Sigara: Sigara, yüksek tansiyonun damarlar üzerindeki zararlı etkilerini hızlandırır.
• Tuz: Fazla tuz tüketimi kan basıncını yükseltir.
• Stres-sinir: Aşırı sıkıntılı bir yaşam biçimi, yüksek tansiyonun ortaya çıkması için zemin hazırlar.
• Hareketsizlik: Düzenli yapılan egzersiz ve spor, yüksek tansiyonun kontrol altına alınmasını kolaylaştırır.
• Fazla alkol: Ani tansiyon yükselmelerine yol açabilir.
Hipertansiyon tedavi edilebilir mi ?
Evet edilebilir. Ancak hipertansiyon tedavisi ömür boyudur, tedavide kullanılan ilaçlarla kan basıncı normal sınırlara düşer, ancak tedavi kesilirse kan basıncı yine eski değerlerine ulaşacaktır. Bu nedenle tedaviye ara verilmemeli, en az yılda bir kez doktora kontrole gidilmelidir.
Bazı özel durumlarda hipertansiyon bir böbrek hastalığına veya hormon artışına bağlı olabilir. Bu durumlarda böbrek hastalığının veya hormonal bozukluğun tedavisi ile kan basıncı düzelebilir veya daha az sayıda ilaçla daha rahat kontrol edilebilir hale gelebilir.
Hipertansiyonda kullanılan ilaçlar alışkanlık yapar mı ?
Hayır yapmaz. Damar elastikiyeti nedeniyle kan basıncı kontrolü için alınan ilaç sayısı ya da dozu az gelebilir, bu durumda yeni ilaç eklenmesi veya kullanılan ilacın dozunun arttırılması gerekebilir.
Bir yakınımda hipertansiyon var, benim kullandığım ilacı ona da verebilir miyim ?
Hayır, kesinlikle böyle bir davranışta bulunmayınız, bulunanları da uyarınız. Sizin için uygun olan bir ilaç bir başkası için zararlı olabilir, bu nedenle yakınınızın bir doktora başvurmasını öneriniz.
