Lassa ateşi, hayvanlarla temas yoluyla bulaşan ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen viral bir hastalıktır. Hastalığa neden olan Lassa virüsü, 1969 yılında Nijerya’daki Lassa kasabasında keşfedilmiştir. Ebola ile aynı kategoride yer alan virüs, Arenaviridae ailesine ait tek zincirli bir RNA virüsüdür.
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri, Batı Afrika’da her yıl yaklaşık 100 bin ila 300 bin Lassa ateşi vakasının kaydedildiğini ve buna bağlı 5 bin ölümün gerçekleştiğini tahmin etmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, enfekte kişilerin yalnızca yüzde 1’i hayatını kaybetmektedir. Vakaların yaklaşık 3’te birinde işitme kaybı görülürken, hamile kadınların yüzde 80’inden fazlasında düşüğe neden olmaktadır.
Lassa Ateşi Nasıl Bulaşır?
Lassa ateşi, Sahra Altı Afrika’da bulunan çok memeli sıçanlar (Mastomys sıçanları) tarafından yayılmaktadır. Gine, Nijerya, Benin ve Mali gibi Batı Afrika ülkelerinde yaşayan bu kemirgenler, virüsü idrar ve dışkılarıyla yayarlar. Kemirgenler, genellikle yiyeceklerin depolandığı alanlarda yaşar, bu da insanların enfekte olma ihtimalini artırır.
İnsanlar; virüsle kirlenmiş yüzeylere dokunarak, kirlenmiş yiyecekleri yiyerek veya temizlik yaparken enfekte partikülleri soluyarak enfekte olabilir. Virüsun asıl bulaş yolları virüsün kazara yenmesi veya solunmasıyken, enfekte bir kişinin vücut sıvılarıyla (idrar, tükürük vb.) doğrudan temas halinde de bulaşabilir.
Sağlık tedbirleri yerine getirilmeyen laboratuvar ve hastane ortamları da enfeksiyonun yayılmasına neden olabilir. Ancak, sanılanın aksine tokalaşma ve kucaklaşma Lassa virüsünün yayılmasına doğrudan yol açmaz.
Lassa Ateşi Belirtileri Nelerdir?
Lassa ateşi belirtileri, kişi enfekte olduktan bir hafta sonra ortaya çıkar ve 21 gün kadar devam eder. Enfekte olan her 10 kişiden yaklaşık 8’i hastalığı hafif semptomlarla atlatır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, Lassa ateşi belirtileri şunlardır:
- Düşük ateş
- Halsizlik ve kırgınlık
- Baş ağrısı
- Göğüs ve sırt ağrısı
- Mide bulantısı ve kusma
- İshal
- Öksürük
- Karın ağrısı
- Yüzde şişme
- Akciğer boşluğunda sıvı birikmesi
- Düşük tansiyon
- Ağız, burun ve gastrointenstinal sistemde kanama
Semptomlar herkeste aynı değildir ve hastalık kademeli olarak ilerler. Ateş, halsizlik ve kırgınlık hastalığın ilk belirtileridir. İlk belirtilerden birkaç gün sonra baş ağrısı, boğaz ağrısı, kas ağrısı, göğüs ağrısı, bulantı, kusma, ishal, öksürük ve karın ağrısı ortaya çıkabilir. İleri vakalarda ise yüzde şişme, akciğerde sıvı birikmesi ve vücudun çeşitli bölgelerinde kanama görülebilir.
Lassa ateşinin ileri aşamalarında şok, nöbetler, titreme ve koma da görülebilmektedir. İyileşen hastaların yüzde 25’inde işitme kaybı ortaya çıkar. Bu vakaların yarısında işitme duyusu 1-3 ay sonra kısmen geri döner. Diğer yarısında ise kalıcıdır.
Ölümcül vakalarda ölüm genellikle 14 gün içinde gerçekleşir. Öte yandan, hamile kadınlar yoğun risk altındadır. Hastalık, hamileliğin geç dönemlerinde ağır seyreder ve amile vakaların yüzde 80’inden fazlasında anne ölümüne ve/veya fetüs kaybına neden olur.
Lassa Ateşi Tanısı Nasıl Konur?
Lassa ateşi belirtileri çok çeşitlidir. Semptomların çeşitliliğinden dolayı, özellikle hastalığın erken dönemlerinde doğru teşhisin konulması zorlaşmaktadır. Hastalık; Ebola, sıtma, şigelloz, tifo ve sarı humma gibi diğer viral kanamalı-ateşli hastalıklara benzemektedir.
Hastalığın tanısı için en kesin yöntem, gerekli tanı testlerinin yapılmasıdır. Testler, yüksek düzeyde biyogüvenliğin sağlandığı, enfeksiyon önleme ve kontrol önlemlerinin artırıldığı bir laboratuvarda yapılmalıdır. Lassa ateşi ile ülkemizde “Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji” birimi ilgilenmektedir.
Lassa Ateşi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Hepatit C tedavisinde kullanılan antiviral bir ilaç olan ribavirin, Lassa ateşi tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak Dünya Sağlık Örgütü, ribavirinin Lassa ateşi tedavisindeki rolünü destekleyen hiçbir kanıt bulunmadığını belirtmektedir.
Bazı ülkelerde uygulanan ribavirinin, hastalığın ilk evrelerinde daha etkili olduğu düşünülmektedir. Ancak ribavirin tek başına yeterli bir tedavi yöntemi değildir. Hastalar ayrıca dinlenme, hidrasyon ve semptomların kontrol altına alınması dahil olmak üzere çeşitli destekleyici tedaviler almalıdır.
Öte yandan, şu anda Lassa ateşi için lisanslı bir aşı bulunmamaktadır, ancak birkaç potansiyel aşı geliştirilmektedir. Hastalığın önlenmesi, kemirgenlerin evlere girmesini engellemek için topluma hijyen bilincinin aşılanmasına dayanmaktadır.
Etkili önlemler arasında gıda maddelerinin kemirgen geçirmez kaplarda saklanması, çöplerin evden uzağa atılması, evlerin temiz tutulması ve kedi beslenmesi yer almaktadır.
