Zatürre (Pnömoni), akciğerdeki hava keselerinin iltihaplanarak tıkanmasına yol açan yaygın ve ciddi bir solunum yolu enfeksiyonudur. Hastalık, her yıl ortalama 2,5 milyon kişinin hayatını kaybetmesine neden olmaktadır. En önemli risk grubu ise çocuklardır. Yapılan bir araştırmaya göre, 5 yaş altındaki çocuk ölümlerinin yüzde 19’u pnömoniden kaynaklanmaktadır.
Zatürre belirtileri arasında öksürük, göğüs ağrısı, balgam, nefes darlığı, ateş, halsizlik, baş ağrısı, kusma, ishal ve iştahsızlık yer alır. En yaygın nedeni streptococcus pneumoniae adlı bakteridir. Ancak grip (influenza) RSV gibi virüsler ile mantarlardan da kaynaklanabilir.
Zatürre Belirtileri Nelerdir?
Zatürre belirtileri kişiden kişiye ve hastalığın seyrine göre değişiklik gösterebilir. Bazı belirtiler herkeste görülebilirken, diğer belirtiler bağışıklık sistemi zayıf bireylerde ortaya çıkabilir. Pnömoninin yaygın görülen belirtileri şunlardır:
- Öksürük ve balgam
- Ateş
- Göğüs ağrısı
- Nefes darlığı
- Yorgunluk
- İştahsızlık
- Baş ağrısı
- Eklem ve kas ağrısı
- Karın ağrısı
- İshal
- Kusma
- Hızlı solunum
- Nefes alırken hırıltı sesi
Öksürük, ateş, balgam, nefes darlığı ve yorgunluk neredeyse tüm pnömoni hastalarında görülen ortak belirtilerdir. Öte yandan, karın ağrısı ve ishal gibi sindirim sistemiyle ilgili semptomlar ile burunda genişleme ve solunum hızının artması genellikle çocuklarda görülür.
Zatürre Neden Olur?
Yapılan araştırmalar, pnömoniye özellikle bakterilerin, virüslerin ve mantarların neden olduğunu göstermektedir. Her birinin prevalansı coğrafi bölgeye ve hasta demografisine göre değişir. Sigara içmek ve soğuk havalar ise pnömoninin en yaygın nedenleri arasındadır.
Bakteriyel Nedenler
Zatürrenin en yaygın nedeni bakteriyel enfeksiyonlardır. Özellikle streptococcus pneumoniae adlı bakteri, hem yetişkinlerde hem de çocuklarda sıkça görülür. Haemophilus influenzae ve staphylococcus aureus gibi bakteriler de pnömoniye neden olabilir.
Bunlara ek olarak, tüberkülozun yaygın olduğu bölgelerde mycobacterium tuberculosis bakterisi de hastalığın ortaya çıkmasında önemli bir rol oynar.
Viral Nedenler
Bakterilere ek olarak virüsler de pnömoniye yol açabilir. Özellikle çocuklar arasında sık görülen respiratuar sinsityal virüs (RSV), grip (influenza) virüsü, insan metapnömovirüsü ve parainfluenza virüsü gibi solunum enfeksiyonları yaygın nedenler arasındadır.
Viral enfeksiyonlar, üst solunum yollarındaki bakteri topluluğunu değiştirip alt solunum yollarında bakterilerin üremesine yol açarak, hastalığa neden olabilir.
Mantar Kaynaklı Enfeksiyonlar
Mantarlar da pnömoniye sebep olabilir, ancak bu durum daha nadirdir. Özellikle bağışıklık sistemi zayıflamış bireylerde pneumocystis jirovecii gibi mantarlar hastalığın ortaya çıkmasına katkı sağlayabilir.
Coğrafi ve Demografik Faktörler
Pnömoniye neden olan etkenler yaşanılan coğrafi bölgeye ve demografik gruplara göre değişkenlik gösterir. Özellikle 5 yaş altı çocuklar ve kronik rahatsızlıkları olan yaşlı yetişkinler, sigara içenler ve soğuk bölgelerde yaşayanlar pnömoniye karşı daha hassastır.
Zatürre Tanısı Nasıl Konur?
Pnömoni tanısı için kullanılan yöntemler arasında tıbbi öykü, fizik muayene, laboratuvar testleri ve görüntüleme teknikleri bulunmaktadır.
Hekiminiz ilk olarak sizden öykünüzü dinleyecek ve sizi muayene edecektir. Ateş, öksürük, titreme ve gece terlemesi gibi semptomlar hastalığın doğru teşhisinde belirleyici olabilir. Yüksek solunum hızı (≥20/dk), yüksek ateş (≥38°C), yüksek nabız (>100/dk) ve krepitasyon gibi klinik özellikler de teşhisi destekler.
Hekiminiz ayrıca, sizden çeşitli görüntüleme testleri de isteyebilir. Göğüs röntgeni, pnömoni teşhisinde en sık kullanılan yöntemdir. Hekiminiz bazı durumlarda Manyetik rezonans görüntüleme (MR) da isteyebilir.
Kan testleri de bir diğer belirleyici teşhis yöntemi olabilir. Prokalsitoninin (PCT) 0,25 ng/ml’den yüksek olması, C-reaktif proteinin (CRP) 20 mg/l’den yüksek olması pnömoni teşhisini destekleyebilir.
Zatürre Tedavisi Nasıl Yapılır?
Zatürre tedavisinde erken ve uygun antibiyotik tedavisi, hastalığın seyrini olumlu yönde etkileyen en önemli faktördür. Tedavi stratejileri, hastanın enfeksiyon kaynağına, risk faktörlerine ve lokal patojen profillerine göre belirlenmelidir.
Yeni antibiyotikler ve osteopatik manipülatif tedavi gibi alternatif tedavi yöntemleri, pnömoni yönetiminde ek faydalar sağlayabilir. Düşük riskli çocukların evde tedavisi, uygun güvenlik önlemleri alındığında etkili bir seçenek olabilir.
Hastalığın viral veya mantar kaynaklı olması halinde hekiminiz, antiviral ilaçlar gibi diğer tedavi yöntemlerini önerecektir.
Sık Sorulan Sorular
Zatürre Ölümcül mü?
Pnömoni her yıl dünya çapında ortalama 2,5 milyon insanın hayatını kaybetmesine neden olmaktadır. Bu nedenle, hastalığın erken teşhis ve tedavisi oldukça önemlidir.
Zatürre Aşısı Var mı?
Evet, pnömokok aşısı olarak da bilinen pnömoni aşısı, bağışıklık sisteminizin solunum yolunu etkileyen bakterileri tanımasını sağlayarak pnömoni olma ihtimalinizi azaltır.
Zatürre Kaç Günde Geçer?
Hastalığın belirtileri, tedaviye ve uygulanma sıklığına bağlı olarak 7 ila 21 gün devam eder.
Zatürre Bulaşıcı mı?
Enfeksiyon, hasta biriyle yakın temas kurduğunuzda, damlacıklar yoluyla veya aynı tabak, çatal ya da kaşığı kullandığınızda bulaşabilir. Ancak, bu mikropları alan herkes pnömoni olmaz. Bazı kişiler, sadece hafif bir üst solunum yolu enfeksiyonu geçirirken, bağışıklık sistemi daha zayıf olan kişilerde pnömoni gelişme riski daha yüksektir.
Zatürre ile Hangi Bölüm İlgilenir?
Pnömoni “Göğüs Hastalıkları” polikliniğinin ilgi alanına girer. Hastalar, bu birimden randevu alarak, hekimleri ile görüşebilir.
