Prostat, mesane altında yer alan ve mesaneden çıkıp dışarı açılan idrar yolunu çepeçevre saran bir salgı bezidir. Görevi meniyi besleyen sıvıyı oluşturmaktır. Prostatın iltihaplanması veya yangı olması genç erkeklerde kendini ‘Prostatit’, ağrı ve idrar yapma zorluğu olarak kendini gösterir. İleri yaşlarda ise iyi huylu büyümesi (BPH) ve prostat kanseri vakaları sıklıkla görülür. 40 yaşından itibaren erkeklerin prostatını kontrol ettirmek için üroloji muayenesi olması önerilir.
BPH- BENIGN PROSTAT HİPERPLAZİSİ (İyi huylu prostat büyümesi)
Erkeklerde yaşın ilerlemesine bağlı olarak yüzde 80 e varan oranlarda görülen prostat bezinin iyi huylu büyümesidir. Erkeklerin yaşı ilerledikçe, prostatta onunla beraber büyümesini sürdürür ve idrar kanalına baskı yaparak idrar yapmamızı engelleyebilir. 55 yaşında her iki erkekten birinin prostat normal sınırların üstündeyken, her dört erkekten birinin prostatın üretraya (idrar kanalına) basısıyla beraber idrar yapma güçlüğü vardır. Prostatın ailesel bağı güçlü olduğu için, yakın akrabasında prostat büyümesi olan erkeklerde prostatla ilgili rahatsızlık olma ihtimali 4 kat fazladır.
BPH hangi belirtilerle ortaya çıkar?
-İdrarı başlatmada güçlük, zorlanma, ıkınma gerekliliği
-İdrar yaparken kesik kesik işeme
-İdrar bitiminden sonra devam eden damlama
-İdrara aniden sıkışma veya zor yetişme
-İdrara sık gitme
-İdrar yaptıktan sonra tam rahatlamama hissi
-Gece tuvalete kalkma
İdrarın mesanede devamlı olarak kalması zamanla mesaneyi daha hassas hale getirip şikayetlerin artışına sebep olur. Ayrıca mesanedeki idrar devir daiminin bozulması, taş ve enfeksiyon (iltihap) oluşumuna sebep olarak idrarda yanma, ağrı ve kanamaya sebep olabilir. İdrar yolları darlığı, enfeksiyon, taş, nörojen mesane ve idrar yolları tümörleri de benzer şikayetlere sebep olabileceği muhakkak bir üroloji doktorunun kontrolü gerekmektedir.
BPH ne zaman tedavi edilmelidir?
Prostat büyümesi erkeklerin yarısından fazlasında görülse de, her hastanın, tedavi edilmesine gerek yoktur. Hafif-orta düzeyde şikayeti olan erkekler ilaçla tedavi edilebilirken, orta-ağır düzeyde şikayetleri olan erkekler cerrahi tedaviye ihtiyaç duyabilirler. BPH şikayeti olan erkeklerin %30-60 artası ilaç tedavisinden fayda görürler. Erkekleri en çok rahatsız eden şikayet gece idrara kalkmaktır. Ayrıca idrar miktarının ve akım hızının azalması, mesanede idrar kalması, mesane duvar kalınlığını arttırıp, idrar yollarına zarar vererek geri dönülemez hasarlara sebep olabilir. Bu sebeple bu şikayetleri olan erkekler cerrahiye gitme olasılığı en yüksek hastalardır.
Hangi durumlarda cerrahi yöntemler uygulanır?
-Böbrek hasarına sebep olan mesanenin yetersiz boşalması
-İdrarı hiç yapamama durumu
-İdrar kaçırma
-Mesane taşı
-Enfeksiyon
-Tekrarlayan idrarda kanama
-Hayat kalitesini etkileyen idrar yapma şikayetleri
Endoskopik (kapalı) BPH (iyi huylu prostat büyümesi) ameliyatı nasıl yapılır?
Endoskopik prostat cerrahisi, BPH’ın sebep olduğu işeme güçlüğünün en hızlı ve keskin çözümüdür. TUR-Prostat (idrar kanalından doğal boşluğu kullanıp, prostata ulaşmak) operasyonu, prostatın kanalı tıkayan iç kısmının rezeksiyonu (kazınmazı) prensibine dayanır. Prostat ameliyatlarının altın standardı olan TUR-prostat cerrahisi mono-polar (sadece yakma ya da kesme) olabileceği gibi bipolar (keserken yanı zamanda kanama kontrolü sağlayan) sistemde kullanılabilir.
Ameliyat ne kadar sürer?
Hastalar yaklaşık bir saatlik bir operasyondan sonra (genel veya spinal anestezi) 1-2 gün hastanede kalıp ondan sonra taburcu edilirler. Operasyon sonrası hastanın 1-2 gün arası sondası olur, hasta hastaneden idrarını yaptıktan sonra gönderilir. Hasta hemen ertesi ayağa kalkıp yürüyebilir. Hasta hastaneden çıktıktan kısa bir süre sonra günlük hayatına dönse de, tam iyileşme 3-4 hafta sürebilir. Operasyonun başarı oranı %90’lardadır. Hastanın operasyon sonrası idrar kaçırma oranı %2’dir. Operasyon sonrası meninin geri kaçıp, idrarla gelme oranı %60’lardadır.
Plasmakinetik (TURis) ameliyatı nasıl gerçekleştirilir?
Plasma enerjisi, özel bir teknoloji olup, prostat dokusunu hem kesmeyi, hem buharlaştırmayı hem de eş zamanlı kanama kontrolünü sağlar. Plazma enerjisi sayesinde müdahale edilen dokuda yüksek ısı enerjisi sağlanırken, çevre dokular ısı hasarından korunur.
Mono-polar sistemle karşılaştırıldığında bu sistemin avantajları:
- TUR sendromu gelişmez (aşırı sıvı yüklenmesine bağlı bir rahatsızlık)
- Çok daha düşük kan tranfüzyon ihtiyacı (%65)
- Çok daha düşük kan pıhtısı oluşumu ve tıkanması (%58)
- Daha kısa hastanede kalış süresi (%16)
- Daha hızlı sonda çıkartımı (%11)
- Sonrasında daha düşük ihtimalle ateş yükselmesi (%64)
- İstenilen hastalarda ejakülasyon (boşalma) koruyucu cerrahi
TURis sistemi Bu sistemle hastanın ihtiyacına göre Avrupa ve Amerika kılavuzlarında önerilen 3 değişik teknikte gerçekleştirilebilir. Küçük prostatlarda (≤80-100 cc) rezeksiyon (kesme) veya vaporizasyon (buharlaştırma) gerçekleştirilirken, daha büyük prostatlarda bipolar enükleasyon (Bi-LEP) cerrahisi tercih edilebilir. Vaporizasyon yöntemi ile kan sulandırıcı kullanan ve yoğun ek hastalıkları olan hastalar bile güvenli şekilde ameliyat edilebilirler. Yöntemin kanamasız ve güvenli yapısı hastaların bir gün içinde evlerine gitmelerini sağlar. Bi-lop yönteminde ise eskiden sadece açık cerrahi ile yapılabilen büyük prostatlar, kapalı yöntemle güvenli bir şekilde ameliyat edilebilir.
PROSTAT KANSERİ
Prostat kanseri, prostat dokusunun kötü huylu tümörüdür. Kanserin risk faktörleri yaş, aile hikayesi ve ırktır. Her altı erkekten biri hayatlarının bir evresinde prostat kanseri tanısı alırken, lokal kanserlerin %85’i tedavi edilebilirdir. Prostat kanserinden ölümlerin %50’si 75 yaşından fazla erkeklerde görülürken, bu oran psa taraması ile %30 azaltılabilir.
Prostat kanseri belirtileri nelerdir?
Prostat kanserlerinin %85’i hastada herhangi bir şikayet olmadan kanda PSA değerleri veya fizik muayene ile tanı alır. Şikayetin olduğu nadir vakalarda ise;
- İdrar yapmada veya tutmada güçlük
- Zayıf veya kesik kesik işeme hızı
- Ereksiyon problemleri
- Ağrılı ejakülasyon
- İdrarda kan
- Bel, kalça ve baldırlarda ağrı
Prostat kanseri tanısı prostat biopsisi ile konulur
Genel olarak prostat biopsisi, transrektal ultrason ile yapılır (TRUS BX). US eşliğinde prostat genelde sistematik olarak 12 kadrana ayrılır ve her kadrandan iğne ile bir parça alınır. Prostat biopsisi kanserin yayılmasına sebep olmadığı için güvenle yapılabilir. Lokal anestezi ile de yapılabilen bu işlem, istenirse hafif sedasyon ile tamamen ağrısız olarak da gerçekleştirilebilir. Gerekli durumlarda biyopsi öncesi multi parametrik prostat MR testi yapılıp, belirlenen parçalardan MR-US füzyon (birleşim) biopsisi yapılabilir.
Prostat biyopsisinde olabilecek yan etkiler
- İdrarda kan
- Semende kan
- Prostat veya idrar yollarında enfeksiyon
- Makattan kan gelmesidir
Prostat biyopsisinde en çok endişe edilen prostat enfeksiyonu ihtimali, uygun antibiyotik kullanımı, makat bölgesinin temizliği ile azaltılabilir. Ağır enfekisyon ihtimali %1’in altındadır.
Biopsi sonucu patolojide incelendikten sonra prostat kanseri tanısı konması kadar, kanseri yaygınlığı ve derecesi (gleason grade) önemlidir.
Gleason grade 6 ve altı kanserler düşük dereceli, 7 orta dereceli, 8 ve üstü ise saldıran kanserler olarak kabul edilir. Patolojik ve klinik evre, kemik ve lenf bezi atlamasına göre tedavi seçilir.
PROSTAT KANSERİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Prostat kanserinin erken teşhisi ile tedavi ve kansersiz yaşam ihtimali yükselir. Erken evrede yakalanan kanserlerin (%85) çok büyük oranı doğru tedavi ile kanserden kurtulur ve ilk 5 yılda kanser tekrarlanmaz. Beşinci yıldan sonra hastaların %20’sinde kanseri gösteren PSA değeri tekrar yükselebilir. Kanserin düzeyine göre tedavi seçenekleri aktif izlem, cerrahi tedavi ve radyoterapidir.
Sinir Koruyucu Açık Cerrahi tedavisi nedir?
Prostata sınırlı kanserde, cerrahi tedavi ereksiyondan sorumlu sinir demetlerinin korunarak prostatın tamamen çıkartılması ve sonrasında idrar torbası ile kanalının bağlanması ilkesine dayanır. Ameliyatın en önemli avantajlarından bir tanesi karın içinde bulunan lenf bezelerinin de temizlenerek, hücresel olarak dağılmış kanserin temizlenebilmesidir. Bu sayede orta ve ileri evre prostat kanseri hastaları tedavi olabilir ve beklenen yaşam süreleri uzayabilir.
Ameliyat ne kadar sürer?
Yaklaşık 2-3 saat süren bu ameliyat, göbek deliğinin altından yaklaşık 10 cm’lik küçük bir kesi ile gerçekleştirilir. Hastanede 3-4 gün arası yatan hastalar, ameliyat sonrası 10-14 gün sondalı kalırlar. Ameliyat sonrası birinci günde hastalar ayağa kalkıp yürüyebilirler. Hastanın beklenen günlük hayata dönme süresi 3-4 haftadır. Bugünkü teknikle ağır kanama ve idrar kaçırma (%10) nadiren görülmekte, pek çok hastada ereksiyon korunabilmektedir. Hastalarda ilk 3 ayda öksürük ve hapşırık ile idrar kaçırma görünebilirken, birinci yılın sonunda idrar kaçırma %90 ortadan kalkar. Bir kısım hastada ereksiyon (sertleşme) ameliyat sonrası birinci yılda toparlanırken (%50), kalan hasta grubunda ek takviyelere ihtiyaç duyulabilir.
