Yumurtalık (Over) Kanseri Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Yumurtalık Kanseri Nedir?

"Yumurtalık kanseri" terimi, aslında birincil kötü huylu tümörleri ifade eden genel bir ifadedir ve tek bir hastalık olmayıp birçok farklı türü içerir. Ayrıca, bu kanser fallop tüplerinde veya karın zarında (periton) da başlayabilir. Dolayısıyla, hastalığın ilerleyişi, belirtileri ve tedavi yaklaşımlarını farklılık gösterir. Kişiye özel tedavi planlaması esastır.
Yumurtalık kanseri teşhisi konulan kadınların yaş ortalaması 63, hayatını kaybedenlerin yaş ortalaması ise 70'tir. Dünya genelinde 2022 yılında 324.603 yeni vaka kaydedilmiştir. Bu kansere yakalanma riskinin nispeten düşük (91'de 1) olsa da, ölüm oranı yüksektir. Hastalığın erken teşhisi tedavinin başarısı açısından çok önemlidir.

Yumurtalık (Over) Kanseri Neden Olur?

Yumurtalık kanserinin kesin nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak doktorlar, yumurtalıklarda veya yakınındaki hücrelerde DNA değişiklikleri (mutasyonlar) meydana geldiğinde kanserin başladığını bilmektedir. Bu mutasyonlar, hücrelere hızlı bir şekilde büyüme ve çoğalma talimatı verir, bu da bir tümör oluşmasına neden olur.

Yumurtalık kanseri riskini artırabilecek çeşitli faktörler tanımlanmıştır:

• Yaş: Yaş ilerledikçe yumurtalık kanseri riski artar, özellikle 50 yaşından sonra bu risk daha da yükselir ve çoğu teşhis 60 yaşın üzerindeki kadınlara konulur.
  
• Genetik Mutasyonlar: Yumurtalık kanserlerinin yaklaşık %10-15'i (bazı kaynaklara göre %20'si) kalıtsal gen değişiklikleriyle ilişkilidir. Özellikle BRCA1 ve BRCA2 genlerindeki mutasyonlar (aynı zamanda meme kanseri riskini de artırır), Lynch sendromu ile ilişkili genler (MLH1, MSH2, MSH6), BRIP1, RAD51C, RAD51D, PALB2, STK11 ve ATM genlerindeki mutasyonlar bu riski artırabilir.
  
• Aile Öyküsü: Ailede yumurtalık, meme veya kolorektal kanser öyküsü bulunması riski artırır. Özellikle birinci derece akrabalarda (anne, kız kardeş, kız çocuk) ve genç yaşta teşhis konulan vakalarda risk daha yüksektir.
  
• Obezite: Aşırı kilolu veya obez olmak riski artırabilir.
  
• Hormon Replasman Tedavisi (HRT): Menopoz sonrası östrojenin tek başına veya progestin ile birlikte uzun süreli kullanımı riski hafifçe artırabilir.
  
• Endometriozis (Çikolata Kisti): Özellikle endometrioid ve berrak hücreli gibi bazı yumurtalık kanseri türleri için riski artırabilir.
  
• Üreme Geçmişi: Erken yaşta adet görmeye başlamak, geç menopoza girmek, hiç hamile kalmamış olmak veya ilk tam dönem hamileliği 35 yaşından sonra yaşamak riski artırabilir.
  
• Yaşam Tarzı Faktörleri: Sigara içmek ve yüksek yağlı beslenmek bazı alt türler için riskleri artırabilir.
  
• Diğer Durumlar: Diyabet ve kısırlığın da riski artırabileceği ilişkilendirilmiştir.

Yumurtalık (Over) Kanseri Türleri Nelerdir?

Yumurtalık kanseri tek bir hastalık değildir ve türü, kanserin başladığı hücrelere bağlıdır. Üç ana türü bulunmaktadır:

• Epitel Yumurtalık Kanseri: En sık görülen türdür ve tüm yumurtalık kanserlerinin yaklaşık %85-90'ını oluşturur. Yumurtalığın, fallop tüpünün veya peritonun dış yüzeyini kaplayan hücrelerde başlar.
  
• Germ Hücreli Tümörler: Tüm yumurtalık kanserlerinin yaklaşık %5'ini oluşturur. Yumurta üreten hücrelerde başlar ve genellikle 30 yaşın altındaki genç kadınlarda görülür. Çoğu kötü huyludur ancak tedavi ile genellikle iyi sonuçlar alınır.
  
• Stromal Tümörler: Tüm yumurtalık kanserlerinin yaklaşık %5'ini oluşturur. Yumurtalığı bir arada tutan ve östrojen ile progesteron üreten bağ dokusunda gelişir. Genellikle daha erken evrede teşhis edilir ve diğer türlere göre daha yavaş yayılır. Çoğu yaşlı kadınlarda görülür ancak bazen genç kadınlarda da ortaya çıkabilir.

Daha nadir görülen türler arasında sarkomlar ve primer peritoneal yumurtalık kanseri yer alır.

Yumurtalık (Over) Kanseri Evreleri Nelerdir?

Evreleme, kanserlerin yaygınlığını ve yayılımını belirlemek için kullanılan standart bir yöntemdir ve prognozu ve tedaviyi belirlemede yardımcı olur. En yaygın kullanılan evreleme sistemi FIGO (Uluslararası Jinekoloji ve Obstetrik Federasyonu) sistemidir . Evreler, I (erken) ile IV (ileri) arasında değişir:

• Evre I: Kanser, bir veya her iki yumurtalık veya fallop tüpü ile sınırlıdır. Evre I için prognoz genellikle iyidir ve 5 yıllık sağkalım oranı %93’tür. Dolayısıyla erken teşhis, tedavinin başarısında hayati önem taşır.
  
• Evre II: Kanser, yumurtalık ve fallop tüplerinin ötesine, pelvisteki diğer organlara (rahim, mesane, bağırsaklar) yayılmıştır ancak lenf nodlarına yayılmamıştır. Evre II için 5 yıllık rölatif sağkalım oranı yaklaşık %74'tür.
  
• Evre III: Kanser, pelvis dışına, karın boşluğuna (periton), yakındaki lenf nodlarına veya karaciğerin yüzeyine yayılmıştır. Yumurtalık kanserlerinin çoğunluğu bu evrede teşhis edilir. Evre III için ortalama beş yıllık sağkalım oranı yaklaşık %41'dir.
  
• Evre IV: Kanser, akciğerler, karaciğerin içine ve kemikler gibi uzak organlara veya karın dışındaki lenf nodlarına yayılmıştır. Uzak yayılımı olan (Evre IV dahil) vakalar için ortalama rölatif 5 yıllık sağkalım oranı yaklaşık %31'dir.

Yumurtalık (Over) Kanseri Belirtileri Nelerdir?

Yumurtalık kanseri erken evrelerinde belirgin semptomlara neden olmayabilir. Semptomlar ortaya çıktığında ise genellikle diğer, daha yaygın durumlarla karıştırılır. Bu semptomlar, şunları içerir:

• Karında şişlik veya dolgunluk hissi
• Yemek yerken çabuk doyma
• Nedensiz kilo kaybı
• Bel veya karın ağrısı
• Yorgunluk (aşırı halsizlik)
• Kabızlık veya ishal
• Sık veya acil idrara çıkma
• Anormal vajinal akıntı veya kanama
• Hazımsızlık veya mide rahatsızlığı
• Cinsel ilişki sırasında ağrı
• Pelvik veya karın bölgesinde basınç hissi
• Karın çevresinde genişleme veya şişlik
• Nefes darlığı (ileri evrelerde)

Bu belirtilerden herhangi biri yeni başlamışsa, sürekli devam ediyorsa (iki hafta veya daha uzun süre), bir doktora başvurmak önemlidir. Yumurtalık kanseri belirtileri, irritabl bağırsak sendromu (IBS) gibi durumlarla benzerlik gösterebilir, bu da yanlış teşhis ve tedavide gecikmelere yol açabilir.

Yumurtalık (Over) Kanseri Tanısı Nasıl Konulur?

• Pelvik Muayene: Doktor, vajina, rahim ağzı, rahim ve yumurtalıkları anormallikler açısından muayene eder. Ancak pelvik muayene tek başına yumurtalık kanserini ekarte edemez.

Görüntüleme Testleri:

• Ultrason: Yumurtalıkların ve pelvik organların görüntülerini oluşturarak anormallikleri tespit etmek için ses dalgalarını kullanır.
  
• BT Taraması ve MR: Karın ve pelvisin daha ayrıntılı görüntülerini sağlayarak tümörleri ve yayılımı arar.
  
• PET Taraması: Bazı durumlarda PET-BT gibi taramalar kullanılabilir.

Kan Testleri:

• CA-125 Testi: Yumurtalık kanseri olan bazı kadınlarda yüksek olabilen bir proteinin kan seviyesini ölçer. Ancak, kanser olsa bile seviyeler normal olabilir ve diğer durumlarda da yükselebileceği için güvenilir bir tarama testi değildir. 
  
• Diğer Testler: Şüphelenilen türe bağlı olarak diğer tümör belirteçleri (örneğin, germ hücreli tümörler için AFP, LDH, bHCG; stromal tümörler için inhibin, AMH) de kontrol edilebilir.
  

Biyopsi: Yumurtalığın biri veya her ikisi incelenmek üzere cerrahi olarak çıkarılır. Bu, kanserin türünü ve evresini belirlemeye yardımcı olur. Kesin tanı için gerekli olabilir.

• Lenf Nodu Diseksiyonu/Biyopsisi: Yakındaki lenf nodlarına yayılım olup olmadığı kontrol edilir.

Genetik Test: Ailesinde yumurtalık veya ilgili kanserler öyküsü olan kişilere, riski artıran kalıtsal gen mutasyonlarını (örneğin BRCA1/2, Lynch sendromu) belirlemek için önerilebilir.

Yumurtalık (Over) Kanseri Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tedavi, kanserin türüne ve evresine, hastanın genel sağlık durumuna ve kişisel tercihlerine bağlıdır. Jinekolojik onkoloji uzmanı, kişiye özel bir tedavi planı oluşturacaktır.

• Cerrahi: Özellikle erken evre kanserlerde genellikle ilk tedavi yöntemidir.
  
• Debulking Cerrahisi: Kanserli dokunun mümkün olduğunca çoğunun çıkarılmasını içerir. (sitoredüktif cerrahi).
  Total Abdominal Histerektomi ve Bilateral Salpingo-Ooferektomi (TAH-BSO): Rahim, iki yumurtalık ve fallop tüpleri alınır.
  
• Omentektomi: Omentum (yayılım yeri olabilen yağlı doku) alınır.
  
• Doğurganlığı Koruyucu Cerrahi: Özellikle germ hücreli tümörlerde olmak üzere, erken evre vakalarda ve çocuk sahibi olmak isteyen genç kadınlarda sadece etkilenen yumurtalığın ve fallop tüpünün alınması mümkün olabilir.
  
• Kemoterapi: Kanser hücrelerini öldürmek için ilaçların kullanılmasıdır. Genellikle ameliyattan sonra (adjuvan kemoterapi) veya bazen tümörleri küçültmek için önce (neoadjuvan kemoterapi) verilir. Türe ve evreye bağlı olarak farklı ilaç kombinasyonları kullanılır.
  
• Hormon Tedavisi: Epitel over kanseri için nadiren kullanılır ancak yumurtalık stromal tümörleri için kullanılabilir.
  
• Radyasyon Tedavisi: Radyoterapi, primer over kanseri için daha az kullanılır ancak belirli semptomları tedavi etmek için veya nadir durumlarda kullanılabilir.
  
• Palyatif Bakım: 4. evre kanserli hastaların semptomlarını hafifletmeye ve yaşam kalitelerini iyileştirmeye odaklanır.

Sık Sorulan Sorular

Yumurtalık (Over) Kanseri Önlenebilir mi?

Yumurtalık (over) kanserini önlemenin kesin bir yolu yoktur, ancak bazı risk azaltma stratejileri bulunmaktadır. Bunlar; doğum kontrol hapı kullanma, doğum yapma, emzirme, sigara kullanmama ve sağlıklı beslenmedir.

Yumurtalık (Over) Kanseri Tedavisinde Doğurganlık Korunabilir mi?

Erken evrede teşhis edilen bazı yumurtalık kanseri türlerinde, rahim ve sağlam olan diğer yumurtalık korunarak doğurganlık devam ettirilebilir. Ancak, hastalığın evresi ve türü bu kararı etkiler.

Yumurtalık (Over) Kanseri Genetik mi?

Ailede yumurtalık veya meme kanseri öyküsü olan kişilerde risk artmaktadır.

Yumurtalık (Over) Kanseri Ölümcül mü?

Yumurtalık kanseri, jinekolojik kanserler (rahim ağzı, rahim, vulva) arasında en ölümcül olanıdır. Erken evrede teşhis edilmediğinde ve uygun tedavi uygulanmadığında hayati riskler oluşturabilir.

Yumurtalık (Over) Kanseri Tekrarlar mı?

Evet, yumurtalık kanseri tedavi sonrası tekrarlayabilir. Düzenli kontroller ve takipler ihmal edilmemelidir.

Yumurtalık (Over) Kanseri Ameliyatı Kapalı Yapılabilir mi?

Yumurtalık kanseri ameliyatı, tümörün evresi ve yayılımına bağlı olarak açık cerrahi (laparotomi) veya kapalı cerrahi (laparoskopi/robotik cerrahi) yöntemleriyle gerçekleştirilebilir. Özellikle ileri evre tümörlerde açık cerrahi tercih edilirken, uygun hastalarda kapalı cerrahi de uygulanabilmektedir.

Ameliyat Ne Kadar Sürer?

Ameliyat, genellikle 6 ile 8 saat arasında sürer. Bu süre, kanserin evresine, yayılımına ve cerrahi müdahalenin kapsamına bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Ameliyat Sonrası İyileşme Süresi Nedir?

Ameliyat sonrası hastanede kalış süresi genellikle 3-7 gün arasındadır. Tam iyileşme ve normal aktivitelere dönüş süresi ise 4-6 haftayı bulabilir. 

Ameliyat Sonrası Menopoz Gelişir mi?

Her iki yumurtalık ve/veya rahim alındığında, hasta menopoza girer ve doğurganlık yetisini kaybeder.